29 Mayıs 2023 tarihinde, Fransa’daki Ulusal Tüketici Konseyi (CNC) tarafından yeni Çevresel İddialar Rehberi yayınlanmıştır. Fransa’da yer alan Ulusal Tüketici Konseyi (CNC) tarafından yayınlanan bu kılavuz, işletmeler için bir pazarlama çerçevesi sunmakta ve tüketicilere ürün satın alırken değerli bilgiler sağlamaktadır.
Yayınlanmış olan kılavuz iki bölümden oluşmaktadır (Kısım A ve Kısım B).
BÖLÜM A:
Yeşil aklamayla mücadele için Yasal Çerçeve
Bu bölümde, son yıllarda yeşil aklamayla mücadele için önemli ölçüde gelişen ve uygulanabilir yasal çerçeve açıklanmaktadır. Bu konuyla ilgili en önemli gelişme, atıkla mücadeleye ve döngüsel bir ekonomiyi teşvik etmeye odaklanan, 10 Şubat 2020’de kabul edilen AGEC yasası olarak da bilinen atık karşıtı yasadır. Bu yasa, tüketicilere çevresel bilgilerin sağlanmasını güçlendirmiş ve belirli çevresel iddiaların kullanımına ilişkin daha katı düzenlemelere gündeme getirmiştir.
Örneğin, Eylül 2022’den beri yürürlükte olan Triman sembolüne ilişkin yasa, tüketicilere atık yönetimi konusunda rehberlik etmektedir.
Ocak 2023’te yürürlüğe giren AGEC yasasının 13. Maddesi, tüketicileri atık üreten ürünlerin (evsel ambalajlar dahil) çevresel nitelikleri ve özellikleri hakkında bilgilendirme yükümlülüğüne odaklanmaktadır. Bu bilgiler, özel bir internet sayfası gibi kolayca erişilebilir olmalıdır ve satın alma sırasında ücretsiz erişim sağlanmalıdır. Çevresel nitelikler ve özellikler, onarılabilirlik/dayanıklılık, kompostlanabilirlik, geri dönüştürülmüş malzemelerin dahil edilmesi, yenilenebilir kaynakların kullanımı, yeniden kullanım olasılığı, geri dönüştürülebilirlik, değerli metallerin varlığı, nadir toprakların varlığı, tehlikeli maddelerin varlığı (örn. endokrin bozucular),izlenebilirlik, plastik mikro elyafların varlığı konularını kapsamalıdır.
Ayrıca 13. Madde aşağıdaki iddiaları da yasaklamaktadır:
- “biyolojik olarak parçalanabilir“; “çevrede bozunur”; “Ömrünün sonunda kalıntı bırakmaz”; “doğal olarak ortadan kaldırır”.
- “Çevre dostu”; “çevreye karşı sorumlu” ; “biyo-sorumlu”; “biyo-uyumlu”, “doğa dostu”; “gezegen dostu”; “Çevre dostu”; “Çevre için iyi”; “iklim için iyi”; “gezegen için iyi”; “ekolojik”; “eko”; “Yeşil
- veya bir ürün veya ambalaj üzerindeki herhangi bir eşdeğer çevresel iddia.
Ek olarak, genellikle “İklim ve Dayanıklılık” yasası olarak bilenen 22 Ağustos 2021 tarihinde yayınlanmış olan yasa, tüketicileri bilinçli seçimler yapmaya teşvik eden yeni önlemler gündeme getirmiştir. Örneğin, onarılabilirlik indeksini, bir ürün dayanıklılık indeksi ile değiştirerek ürün ömrünün önemini vurgulamaktadır. Bu kanunun önemli hükümlerinden biri, tüketici yanıltıcı ticari bir uygulama olan “yeşil aklamanın” yasaklanmasıdır.
BÖLÜM B:
Çevre beyanlarının kullanımı için CNC tavsiyeleri
Bölüm B, çevre beyanlarının kullanımı konusunda, önceki yayınlarla benzer şekilde pratik yönlere odaklanmaktadır. Ayrıca, Ulusal Tüketim Konseyi’nin (CNC) çevresel iddiaların gönüllü kullanımına ilişkin tavsiyelerini içermekte ve “organik”, “sürdürülebilir”, “doğal” ve “içermez” gibi yaygın olarak kullanılan terimlerin, doğru kullanımına ilişkin koşulları belirmektedir. Ek olarak, çevresel iddiaların temel yönlerini ayrıntıları incelemekte ve adil, doğru ve kanıtlanmış iddiaların oluşturulması konusunda rehberlik sağlamaktadır.
“İçermez” İddiası:
“İçermez” terimi, tüketicilere sağlık veya çevre için tehlike olarak tanımlanan bir maddenin bulunmadığı konusunda güvence vermek için kullanılmaktadır. Ancak artık kullanılmayan, yasaklanan veya üründe hiç kullanılmamış bir maddeden söz edilirken “içermez” iddiası kullanılmamalıdır.
“Organik” İddiası:
Organik bileşenler/hammaddeler, AB içinde onaylanmış kontrol kuruluşları veya tanınmış kuruluşlar tarafından organik tarıma ilişkin 834/2007 sayılı Yönetmeliğe göre sertifikalandırılmalıdır.
Kozmetik ürünler için, bitmiş ürün organik sertifikalıysa veya içeriklerin/hammaddelerin %100’ü organik sertifikalıysa, “organik” iddiası ürünün tamamı için geçerli olabilmektedir. Öte yandan, organik bileşenlerin/ham maddelerin genel seviyesi %100’ün altındaysa, bu belirtilmelidir. Aksi takdirde, tüketicileri yanıltmaktan kaçınmak için “organik” iddiası yalnızca belirli bileşen(ler) için geçerli olmalıdır.
“Biyo-temel” İddia:
Plastik, ahşap, kağıt ve çözücüler gibi biyo-esaslı ürünler, biyokütleden (bitki veya hayvan) elde edilmektedir. Biyo bazlı içerik, üründeki biyokütle miktarını göstermektedir. Ancak, yalnızca ürünün çevresel etkisini veya sürdürülebilirliğini belirletmemektedir. Bu durumda, yaşam döngüsü analizi (LCA) ve sürdürülebilirlik kriterlerinin değerlendirilmesini büyük önem teşkil etmektedir.
“Kompostlanabilir” İddiası
Kompostlanabilir ürünler, belirli kompostlaştırma koşulları altında biyolojik olarak ayrışabilen, doğal ortamlarda parçalanma, bileşim ve bozunma ürünlerinin ekotoksisite gereksinimlerini karşılayan ürünler olarak karşımıza çıkmaktadır. “Kompostlanabilir” terimi endüstriyel veya evsel olmak üzere ortama ve zaman ölçeğine bağlı olarak değişmektedir. Endüstriyel kompostlama, belirli sıcaklık ve neme sahip kontrollü platformlarda gerçekleşirken, evde kompostlaştırma daha az kontrollü koşullar altında gerçekleşmektedir.
Hangi ürünlerin kompostlanabilir olduğunu bilmek, bu iddianın kullanımı için büyük önem teşkil etmektedir. Endüstriyel ortama bağlı ürünler için kompostlanabilir iddiası belirli ürünler için kullanılmaktadır. Biyo-atık toplama torbaları, kağıt filtreler, çay poşetleri, kağıt havlular, kahve kapsülleri, kağıt havlular, peçeteler ve kağıt mendiller örnek verilmektedir. Evsel ortama bağlı ürünler içinse, kompostlanabilir iddiası solmuş çiçekler, saçlar, tırnaklar ve tüyler organik atıkları içeren durumlarda kullanılabilmektedir. Bu noktada kompostlanabilir iddiasının bağlı olduğu koşullar göz önünde bulundurularak hangi ürünler için bu iddianın kullanılabildiğini üreticilerin veya ithalatçıların, erişilebilir çevrimiçi ürün sayfası aracılığıyla tüketicileri kompostlanabilirlik hakkında bilgilendirmesi gerekmektedir.
Örnek verilmiş ürünler haricindeki diğer ürünler için AGEC yasasının, ürünün yalnızca endüstriyel bir ünitede kompostlanabilir olması durumunda “kompostlanabilir” ifadesinin kullanılmasını yasakladığını da unutulmamalıdır.
Ek olarak, ev tipi plastikler adına kompostlanabilirlik iddiasının kullanılabilmesi için bir referans standardı bulunmaktadır. (NF T51-800 (2015)), Fakat bu noktada yalnızca kullanılan polimerin değil tüm ürünün kompostlanabilir olduğundan emin olunmalıdır. Ayrıca, Ulusal Gıda, Çevre ve İş Sağlığı Güvenliği Ajansı (ANSES), evde kompostlanabilir plastiklerin yasaklanmasını önermektedir. Evsel veya endüstriyel kompostlamada, kompostlanabilir plastik ürünlerin ve ambalajların “Doğaya atmayın” ibaresini taşıması zorunludur.
“Sürdürülebilir” İddiası
“Sürdürülebilir” terimi, ürünün zaman içindeki dayanıklılığını kapsayan ve ekonomik, sosyal ve çevresel etkilerini içermektedir. Ayrıca sürdürülebilir kalkınmanın zorluklarını dikkate alan sürdürülebilirlik kavramına atıfta bulunmak için kullanılmaktır.
1 Ocak 2024’ten itibaren, belirli elektrikli ve elektronik ekipmanların, ürünün uzun ömürlülüğünün bir taahhüdü olarak bir dayanıklılık endeksi göstermesi gerekmektedir.
Bununla birlikte, tek başına “sürdürülebilir” teriminin kullanılması, yalnızca bir ürünün sürdürülebilirlik taahhüdünü belirtmek için değil; aynı zamanda bir şirketin yaklaşımını, üretim tesisini veya sürdürülebilir şekilde yönetilen ham maddelerin kullanımını açıklamak için kullanılabilmektedir.
Önerilen Yeşil Talepler direktifi ışığında, sürdürülebilir kalkınmaya ilişkin herhangi bir iddia, özellikle etiketleme veya sertifikasyon prosedürlerinde ölçülebilir, ilgili, önemli, doğrulanabilir ve somut kanıtlarla desteklenmelidir.
“Eko-tasarım” İddiası
Bir şirketin, ürünün tüm yaşam döngüsü boyunca çevresel performansını iyileştirmek amacıyla çevresel özellikleri tasarımına dahil ederek söz konusu ürün için eko-tasarım yaklaşımını benimsediğini gösteren iddia “Eko-tasarım” İddiası olarak tanımlanmaktadır.
Etiketin, ürünün veya ambalajın “eko-tasarlanmış” olup olmadığını ve çevresel etkide elde edilen azalmanın spesifik niteliğini ve büyüklüğünü açıkça belirtmesi zorunludur.
“Daha az tüketim” İddiası
“Su verimi” ve “azaltılmış enerji tüketimi” gibi benzeri iddialar, ürünün diğer eşdeğerlerinden farklı olarak önemli ölçüde daha az tüketilerek, kullanımı sırasında kaynakların korunmasına yardımcı olduğunu göstermektedir.
İddianın uygun şekilde kullanılabilmesini sağlamak amacıyla ürünün kullanım talimatlarının uygun şekilde eklenmesi gerekmektedir. Ayrıca, tüketicilere bilgi verilirken şeffaflığın sağlanması için hesaplama yöntemi ve karşılaştırma için referans ürün detaylı şekilde açıklanmalıdır.
Ek olarak, “Eko” ön ekini kullanılmaması, onun yerine “enerji tasarrufuna yardımcı olur” veya “su tasarrufuna yardımcı olur ” gibi ifadeler kullanılması önerilmektedir.
“Ekotoksisiteyi azaltın” İddiası
Ekotoksisite, kimyasal maddelerin çeşitli ekosistemlerdeki (tatlı su/deniz suyu/karasal ortamlar) canlı organizmalar üzerindeki etkisini göstermektedir. Bir ürünün ekotoksisitesinde yalnızca önemli bir azalma olduğu iddia edilebilmektedir. Bu iddianın kullanımı için, ürünün ekotoksisiteyi azalttığına dair kanıtlar sunulmalıdır. Sunulan bu kanıtlar, bilimsel olarak kabul görmüş testlere ve yöntemlere dayanmalıdır. Ayrıca bu azalma miktarının ekotoksisiteyi belli bir eşik değerin altına indirdiği kanıtlarla açıklanmalıdır.
İddianın, “ürün ekotoksisite içermemektedir.” Şeklinde yazılması doğru değildir. İddia ekotoksisitede bir azalma olduğunu yazacak şekilde kullanılmalıdır.
“Yenilenebilir Kaynaklar/Yenilenebilir kaynakların kullanımı” İddiası
Bu iddia, doğal olarak yenilenen, insanlar tarafından çıkarılmalarını ve doğal tükenmelerini telafi edebilen (yenilenemeyen kaynakların aksine) kaynakları ifade etmektedir.
Ayrıca bitmiş üründeki veya ambalajdaki (örneğin %80 mısır nişastasından yapılmış plastik torba) spesifik yapıyı (örn. güneş-termal veya mısır nişastası) ve enerji/yenilenebilir kaynakların oranı belirtilmelidir. Ek olarak “Yenilenebilir” iddiasının bir ürüne mi, ürünün bir kısmına mı yoksa ambalajına mı uygulanacağı da belirtilmelidir.
Yenilenebilir enerji/kaynak iddiasının tüketiciyi yanıltıcı şekilde kullanılmamasına da özen göstermelidir.
“Azaltılmış ekolojik ayak izi” İddiası
Aynı kategorideki diğer ürünlerle karşılaştırıldığında, ürünün tüm yaşam döngüsü boyunca çevresel etkisinin önemli ölçüde azaldığını belirten terimdir. Ekolojik ayak izinin hesaplanması, (AB) Tavsiye 2021/2279’da belirtilen yönergelere uygun olmalıdır. Bu iddianın ambalaja mı, ürünün tamamına mı yoksa belirli bir kısmına mı ait olduğunu açıkça belirtilmelidir.
Bu iddia, ürünün çevreye zarar vermediği anlamına gelmemektedir. Bir ürünün çevre üzerindeki etkisinin önemli ölçüde azaltıldığı kanıtlansa bile, her zaman belli bir oranda etkisi çevre üzerinde etkili olacaktır.
“Doğal” İddiası
Bir ürünün “doğal” olarak tanımlanabilmesi için (örneğin: “doğal” boya), en az %95 oranında doğal bileşenler içermesi gerekmektedir. Bitmiş ürün %95’ten daha az doğal içerik içeriyorsa, yüzde belirtilmelidir. Bu durum bitmiş ürün için geçerli değilse, doğal iddiası yalnızca ilgili bileşen(ler)in yanında yer almalıdır. Diğer bir deyişle, bu %95’lik eşiğin altında sadece bileşenler “doğal” iddiası altında belirtilebilmektedir.
Bitmiş üründe doğal iddiasının kullanılması için oran %95’in üzerinde de olsa, ürünün bileşimini ve içerdiği bileşenleri “doğal” iddiası altında belirtilmesi daha uygun olacaktır. Doğal bileşenlerin ürüne dahil edilmesini sağlayan özel ve gönüllü yaklaşımlar vardır. Bu prosedürler bağımsız bir kuruluş tarafından kontrol edilebilmektedir. Kozmetik ürünler için “doğal”, “doğaldan türetilmiş” ve “doğal kökenli” terimleri ISO standardı no. 16128 bağlı olarak kullanılmalıdır.
“Geri dönüştürülebilir” İddiası
“Geri dönüştürülebilir” iddiası, mevcut süreçler ve programlar yoluyla atık akışından çıkarılabilen, toplanabilen, işlenebilen ve ham madde veya ürün olarak ISO 14021 standardına göre yeniden kullanılabilen; bir ürünün, ambalajın veya ilgili bileşenin özelliğini ifade etmektedir.
Geri dönüştürülebilirlik iddiasına ilişkin düzenleyici çerçeve, ürün kategorisine bağlı olarak değişmektedir. Genişletilmiş üretici sorumluluğuna tabi ürünler için (ev ambalajı dahil), üretici veya ithalatçı, tüketicileri ürünlerinin geri dönüştürülebilir doğası hakkında çevrimiçi bir ürün sayfası aracılığıyla bilgilendirmelidir. “Geri dönüştürülebilir” iddiasının bir ürün için mi, ürünün bir kısmı için mi yoksa ambalajı için mi geçerli olduğu da belirtilmelidir.
AGEC yasasına göre, tüketicilere verilen bilgiler, belirli kriterlerin karşılanması durumunda “çoğunlukla geri dönüştürülebilir ürün/ambalaj” veya “tamamen geri dönüştürülebilir ürün/ambalaj” olarak belirtilebilmektedir. Ayrıca, geri dönüştürülen malzemelerin aynı nitelikteki ürünlere işlevsel bir kayıp olmaksızın yeniden kazandırılması durumunda, beyana “aynı nitelikteki bir ürüne geri dönüştürülebilir ürün” veya “aynı nitelikteki bir ambalaja geri dönüştürülebilir ambalaj” ifadeleri eklenebilmektedir.
“Tekrar kullanılabilir” İddiası
Genişletilmiş üretici sorumluluğuna tabi olan ev tipi ambalajlar için, üretici veya ithalatçı tüketicilerin ürünün yeniden kullanım olasılığı hakkında çevrimiçi bir ürün sayfası aracılığıyla bilgilendirilmesi gerekmektedir.
Yeniden kullanılabilir ambalaj aynı amaç için en az ikinci kez kullanılabilmektedir. Tüketicinin yeniden kullanabilmesi için ürünün/ambalajın kullanım koşullarının tüketiciye sunulması ve ürünün/ambalajın tavsiye edilen yeniden kullanım sayısını belirtmesi önerilmektedir.
“İleri Dönüşüm” İddiası
“İleri dönüşüm” terimi için belirli bir yasal veya düzenleyici tanım bulunmamaktadır., ancak mevcut uygulamalara ve çevresel hususlara dayalı olarak ileri dönüşüm, geri dönüştürülmüş malzemeler veya nesneler kullanılarak yeni ürünler üretme süreci olarak tanımlanabilmektedir. Geleneksel geri dönüşümün aksine ileri dönüşüm, yeni bir ürün oluşturmak için orijinal ürünün yok edilmesini içermemektedir. Bunun yerine, artık ihtiyaç duyulmayan veya kullanılmayan malzemeleri veya ürünleri yaratıcı bir şekilde kullanmaya odaklanmaktadır. Örneğin, ileri dönüşüm, eski deri giysilerin yeni bir ürüne dönüştürülmesini içerebilirken, tabakhaneden kesilen derilerin kullanılması, ileri dönüşüm yerine malzeme geri kazanımı olarak değerlendirilmektedir.
Diğer Çevresel İddialar
Kılavuz, ayrıca aşağıdaki ürün iddialarıyla ilgili bilgileri de içermektedir:
- Kirletici, Temizleyici, Arındırıcı
- Düşük teknoloji
- Onarılabilir