Plastikler, hammaddenin elde edilmesinden plastik ürünlerin tasarımına, dağıtımına ve kullanımına ve bu ürünlerin ömrünün sonuna kadar tüm değer zinciri boyunca çevreyi, iklimi ve insan sağlığını büyük ölçüde etkilemektedir. Küresel plastik üretimi son 50 yılda 20 kattan fazla artmış ve 2035’te yeniden ikiye, 2050’de dört katına çıkacağı tahmin edildiğinden, bu sorunun çözümüne ulaşmak için en kısa sürede harekete geçilmelidir.
Tek kullanımlık plastikler – yalnızca bir kez, genellikle çok kısa bir süre için kullanılmak üzere tasarlanmış ve bu plastiklerin önemli bir bölümünü oluşturan plastiklerdir.
Daha önceki yazılarımızda yer verdiğimiz1,2 3 Temmuz 2019’da yürürlüğe giren Tek Kullanımlık Plastikler (SUP) Direktifi, belirli plastik ürünlerin çevre üzerindeki etkisinin azaltılmasına ilişkin, kademeli olarak tek kullanımlık plastiklerin kullanımdan kaldırılmasını ve yeniden kullanılabilir ürün ve sistemlerle değiştirilmesini amaçlamaktadır. Tek Kullanımlık Plastikler Direktifi, biyolojik bazlı ve/veya biyolojik olarak parçalanabilen veya kompostlanabilen tek kullanımlık plastik ürünler ve plastik kaplı kağıt veya plastik astarlı kartonlar gibi farklı malzemelerden (çok katmanlı veya kompozit malzemeler) yapılmış olanlar dahil olmak üzere Direktifin Eklerinde listelenen tüm tek kullanımlık ürünler için geçerlidir. Kozmetik ürünler kapsamında ıslak mendiller tek kullanımlık plastik ürünler grubuna dahildir.
Direktif ulusal kanunlarına aktarması ve Direktifin başarılı bir şekilde uygulanması için 3 Temmuz 2019’dan itibaren aşağıdaki önlemleri almayı hedeflemektedir:
- Tüm AB ülkeleri için; 3 Temmuz 2021’den itibaren 15 malzeme (genleştirilmiş polistirenden yapılmış tabaklar, çatal bıçak takımları, pipetler, bardaklar, genleşmiş polistirenden yapılmış yiyecek ve içecek kapları) için yasaklamalar,
- 2022 yılına kıyasla 2026 yılına kadar gıda kapları ve içecek kapları için tüketim azaltılması,
- Temizlik maliyetleri de dahil olmak üzere birçok malzeme için (paketler ve ambalaj kağıtları, ıslak mendiller, tütün ürünleri vb.) ücrete dayalı Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu (EPR) planları
- Geri dönüştürülmüş içerik entegrasyonu ve kapağın kaba takılması da dahil olmak üzere içecek kapları ve şişeleri için özel tasarım gereksinimleri
- 2025’e kadar piyasaya sürülen şişelerin %77’si ve 2030’a kadar %90’ı için ayrı toplama gereklilikleri,
- İçecek kapları, tekli ürünleri, ıslak mendiller ve tütün ürünleri için plastiğin varlığı ve çevre üzerindeki etkisi de dahil olmak üzere etiketleme gereklilikleri
- Tek kullanımlık plastiğin çevre üzerindeki etkileri ve yeniden kullanılabilir alternatiflerin teşviki konusunda bilinçlendirme önlemleri.
Geçiş dönemi sona ererken Avrupa genelinde kaydedilen ilerleme değerlendirilmiş ve AB ülkelerinin Tek Kullanımlık Plastikler Direktifi kapsamındaki temel gereklilikleri (yukarıda açıklandığı gibi) aktarmak için hangi önlemleri benimsediğine ve benimsenen önlemlerin hedef düzeyi kontrol edilmiştir. Değerlendirmede tüm AB ülkeleri ve Norveç için aşağıdaki konuları vurgulamaktadır:
• Olumlu gelişmeler
• Ana konular
• Eksik önlemler
• Devam Eden Süreç
2023 ve Sonrası
Tek Kullanımlık Plastikler (SUP) Direktifi kapsamında Avusturya, Fransa, Hollanda, İsveç, Kuzey İrlanda gibi bazı AB ülkeleri 2023 yılı ve sonrası içn Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu (EPR) planlarını bildirmiştir. Bu planlar arasında kozmetik ıslak mendilleri de kapsayan düzenlemeler bulunmaktadır. Mümkün olan en kısa sürede ve en geç 2024 yılına kadar tamamen bağlayıcı olacak olan EPR planları, toplama, arıtma, yönetim, temizleme ve bilinçlendirme konusunda ücrete dayalı bir sistemi içermektedir.
Tek Kullanımlık Plastikler için Sektörden Çağrı Mektubu
22 Mart 2023’te Cosmetics Europe, büyük pazar sektörlerini temsil eden diğer 30 dernekle birlikte, Avrupa Komisyonu’nu plastiklerdeki kimyasal olarak geri dönüştürülmüş içeriği hesaplamak için 2023’te AB ile uyumlu hale getirilmiş kuralları kabul etmeye çağıran ortak bir mektup yayınlamıştır.
Büyük pazar sektörlerini temsil eden 30 dernek, Avrupa Komisyonu ve Üye Devletleri, içinde bulunduğumuz 2023 yılı boyunca, kütle dengesi yoluyla geri dönüştürülmüş içerik için AB uyumlu hesaplama kurallarını kabul etmeye çağırmaktadır. 2030 geri dönüştürülmüş içerik hedeflerini karşılamak için, plan yapmak, finans sürecini oluşturmak, izinleri güvence altına almak ve ek geri dönüşüm birimleri ve beraberindeki altyapıyı inşa etmek için yeterli zamanı sağlamak üzere bu yıl yöntem konusunda yasal kesinlik gerekmektedir. AB ile uyumlu hale getirilmiş bir hesaplama ve doğrulama yönteminin, geri dönüştürülmüş içeriğin çıktı ürünlere nasıl tahsis edileceğini de şart koşması gerekir.
Plastikler için döngüsel bir ekonomi elde etmek için geri dönüştürülmüş malzemelerin kullanımının artırılması gerekmektedir. İklim nötr üretim ve tedarik zincirlerine yapılan yatırımların yanı sıra, atık oluşumunun önlenmesi, plastiklerin yeniden kullanılması ve mekanik, organik ve kimyasal geri dönüşümün hızla yaygınlaştırılması için daha fazla desteğe ihtiyaç bulunmaktadır. Tüm sektörlerdeki plastik ürün veya plastik ambalaj üreticileri, dönüştürücüleri ve kullanıcıları, geri dönüştürülmüş plastiklerin arzını ve kullanımını önemli ölçüde artırma konusunda isteklidir. Mekanik geri dönüşümün maliyet, çevresel performans ve geri dönüşüm verimleri açısından faydaları olmasına ve tercih edilen seçenek olarak kalması gerekirken, geri dönüşümü artırmak için tüm teknolojilere daha fazla yatırım yapılması gerekmektedir. Kimyasal geri dönüşüm, plastik atıkların, özellikle mekanik geri dönüşüm için uygun olmayan hammaddelerin, plastikler de dahil olmak üzere yeni kimyasallar üretmek için kullanılmasına olanak tanmaktadır. Bu nedenle, belirli temasa duyarlı ambalaj türleri (örn. ilaç, gıda ve kozmetik), tıbbi cihazlar veya yüksek gereksinim gerektiren belirli otomotiv bileşenleri ve inşaat ürünleri gibi çok sayıda uygulama için ek yüksek kaliteli malzeme sağlayabilir. Bunun başarılı olması ve geniş ölçekte kullanılabilir olması için, bu teknolojilere yapılan yatırımları yoğunlaştırmak üzere, kimyasal olarak geri dönüştürülmüş içeriğin hesaplanmasına yönelik uyumlaştırılmış AB kurallarına acilen ihtiyaç duyulmaktadır. Tüm değer zinciri boyunca güvenilirliği sağlamak ve tüketiciler arasında bağlılık ve güven oluşturmak için hesaplama yönteminin üçüncü tarafça doğrulanması ve sertifikasyonu gerekli olacaktır.
Yaklaşan hedeflere ulaşmak için kimyasal geri dönüşüm kapasitelerini ölçeklendirmenin uygulanabilir ve verimli bir yolu, kimyasal geri dönüşüm süreçlerini mevcut büyük ölçekli endüstriyel plastik üretim tesislerine entegre etmektir. Büyük ölçekli üretim ekosistemlerine entegrasyon, ayrılmış üretim tesislerinin ek maliyet, enerji ve karbon ayak izini ortadan kaldırır. Sıklıkla, geri dönüştürülmüş hammaddeler, işlenmemiş hammaddelerle karıştırılır ve iki farklı hammadde, karmaşık büyük ölçekli tesislere birlikte beslendiklerinde fiziksel olarak ayrılamazlar. Bu nedenle, ihtiyaç duyulduğunda teknolojilerden geri dönüştürülmüş içeriğin başarılı bir şekilde ticarileştirilmesini ve teşvik edilmesini sağlamak için bir kitle dengesi gözetim zinciri önerilmektedir.
Şu anda Tek Kullanımlık Plastik Direktifi (SUPD) uygulama kanunu için geliştirilmekte olan kuralların, Avrupa’daki hem mekanik hem de kimyasal geri dönüşüm yatırımları üzerinde önemli bir etkisi olacaktır. 2030 ve 2040 için belirlenen hedeflere ulaşılması (örneğin yakın zamanda önerilen Ambalaj ve Ambalaj Atıkları Yönetmeliğinde), endüstrinin ticari boyutta kimyasal geri dönüşüm yatırımlarına da derhal başlamasını gerektirecektir.
Sonuç olarak, sektörden 30 dernek, Avrupa Komisyonu’nu, plastiklerdeki kimyasal olarak geri dönüştürülmüş içeriği hesaplamak için yakıt kullanımından muaf bir modelle kütle denkliği kredi yönteminin kullanılmasını sağlayan AB hesaplama kurallarını 2023’te kabul etmek için SUPD yasal dayanağını kullanmaya çağırmaktadır. Ayrıca, plastik ve plastik olmayan kimyasal malzemelerdeki geri dönüştürülmüş içeriği ele alan diğer mevzuatta bu kurallarda netlik ve tutarlılık olmalıdır. Bu, döngüsel ekonomiyi artıracak, AB’nin hammaddelerdeki stratejik özerkliğini güçlendirecek ve iklim hedeflerine ulaşılmasına katkıda bulunacaktır.