30 Mart 2022 tarihinde Avrupa Komisyonu, haksız uygulamalara karşı daha iyi koruma ve iyileştirilmiş bilgi sağlayarak yeşil geçişte tüketicileri güçlendirmeyi amaçlayan bir direktif için bir öneri yayınlamıştır ve 3 Mayıs 2023 tarihinde Avrupa Konseyi, “Empower Consumers For The Green Transition” isimli Direktif önerisini kabul etmiştir. Bu Direktif önerisi, Birlik düzeyinde tüketicilerin çıkarlarını koruyan Haksız Ticari Uygulamalar Direktifi 2005/29/EC ve Tüketici Hakları Direktifi 2011/83/EC isimi iki direktifte değişiklik yaparak tüketici haklarını geliştirmeyi amaçlamaktadır.
Direktifin temel amacı, tüketicilerin çevre dostu seçimler yapmasına yardımcı olmak ve şirketleri daha sürdürülebilir ve dayanıklı ürünler sunmaya teşvik etmektir. Yönerge, Avrupa Yeşil Anlaşması’nın 2030 yılına kadar sera gazı emisyonlarını %50 ila 55 oranında azaltma ve 2050 yılına kadar iklim açısından nötr bir AB’ye ulaşma ve hedefiyle uyumludur.
Daha spesifik olarak, Direktif önerisi, tüketicilerin bilinçli satın alma kararları almalarını ve dolayısıyla daha sürdürülebilir tüketime katkıda bulunmalarını sağlayarak döngüsel, temiz ve yeşil bir AB ekonomisine katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Ek olarak Direktif, AB tüketici kurallarının daha iyi ve daha tutarlı bir şekilde uygulanmasını sağlamak için tüketicileri sürdürülebilir tüketim seçeneklerinden uzaklaştıran haksız ticari uygulamaları hedeflemektedir. Örneğin; “Greenwahing” (yanıltıcı çevresel iddialar), erken yaşlanma (ürünlerin zamanından önce kullanılamaz hale gelmesi) ve güvenilir ve şeffaf olmayan sürdürülebilirlik etiketlerinin ve bilgi araçlarının kullanımı.
Direktif önerisi, tüketicilerin satış noktasında ürünlerin dayanıklılığı ve çevresel özellikleri ile ilgili güvenilir ve bilgilere kolay erişmesini sağlamaya ve yeşil iddiaların doğrulanmasına ilişkin kurallar getirerek yanıltıcı çevresel iddialar sorununu ele almaya odaklanmaktadır. Ek olarak, tüketicilere ürünler hakkında çevresel bilgi sağlamak için bir dijital ürün pasaportu konusunda kurallar oluşturmayı amaçlayan eko-tasarım gereklilikleri önerisi ile deuyumludur.
Çevresel İddialar için Yeni Gereklilikler
Önerilen direktif, gönüllülük esasına dayalı olarak yapılan ve diğer AB yasalarının kapsamına girmeyen, çevresel ifadeler içeren yeşil iddialar için geçerli olacaktır.
Kozmetik üreticileri özellikle;
- İddiaların ürünün tamamına mı yoksa bir kısmına mı (örneğin yalnızca ambalaja) atıfta bulunduğunu belirtmelidir,
- Ürünün yaşam döngüsünü ve ilgili tüm çevresel etki ve boyutları dikkate alarak iddiaları oluşturmalıdır
- İddia edilenin yalnızca yasal bir gereklilik olmadığından emin olmalıdır (yasal uygunluk kriterine benzer şekilde);
- Çevresel iddiaları kullanmadan önce yapacağı değerlendirmelerde hem birincil (ürünler hakkında doğrudan şirket tarafından toplanan, yani şirkete özel veriler) hem de ikincil bilgileri (literatür çalışmaları, analizler, teknik belgeler) kullanmalıdır,
- Ayrıca, ulusal bağımsız akredite kuruluşlar, markaların bunları kullanabilmesi için önce çevresel iddiaların doğrulanmasını ve iletilmesini doğrulamak zorunda kalacaktır.
Olumlu bir değerlendirme olması durumunda, üreticiler AB çapında tanınan bir uygunluk sertifikası alacaklardır.
Direktif önerisi aşağıdaki yeni kuralları içermektedir:
- Halka açık ve güvenilir bir sertifikasyon kuruluşu tarafından doğrulanmadığı takdirde “çevre dostu (environmentally friendly)”, “doğal (natural)”, “biyolojik olarak parçalanabilir (biodegradable)”, “zulüm içermeyen (cruelty-free)”, “hayvan dostu (animal-friendy)”, “iklim nötr (climate neutral)” veya “eko (eco)” gibi genel çevre beyanlarının yasaklanması,
- Yalnızca karbon dengeleme planlarına dayanan çevresel iddiaların da yasaklanması,
- İddia ürünün yalnızca bir kısmı için geçerliyken ürünün tamamı hakkında iddiada bulunulması veya ürünün kullanım ömrü veya kullanım düzeyi hakkında yanlış bir şekilde tanıtım yapılması gibi yanıltıcı uygulamaları yasaklanması,
- Ürün bilgilerini basitleştirmek için Konsey, yalnızca resmi çevresel sertifikasyon şemalarına dayanan veya kamu yetkilileri tarafından oluşturulan sürdürülebilirlik etiketlerine izin verilmesini önermektedir.
- Direktif ayrıca erken eskime konusuna da değiniyor ve ürünlerin dayanıklılığının daha uzun süre olmasını önermektedir.
- Belediye, bir ürünün ömrünü sınırlayan veya zamanından önce arızalanmasına neden olan tasarım özelliklerini yasaklamayı amaçlamaktadır.
- Ayrıca üreticilerin, başka şirketler tarafından üretilen sarf malzemeleri, yedek parçalar veya aksesuarlarla birlikte kullanıldığında bir ürünün işlevselliğini kısıtlamasına izin verilmeyecektir.
- Yalnızca yasal olarak gerekli garanti süresini değil, aynı zamanda üreticiler tarafından sunulan ek garanti uzatmalarını da gösteren bir garanti etiketi getirilmesi önerilir. Bu önlem, kaliteli ürünleri öne çıkarmayı ve şirketleri dayanıklılığa öncelik vermeye teşvik etmeyi amaçlamaktadır.
İstisnai Durum: 10’dan az çalışanı olan ve yıllık cirosu veya bakiyesi iki milyon avroyu aşmayan şirketler, bir doğrulayıcıdan uygunluk belgesi istemedikçe yukarıdaki gerekliliklere uymaktan muaftır.
Resmi Çevresel Sertifikasyon Şemaları
Önerilen direktife göre, çevresel etiketleme şemaları aşağıdaki gerekliliklere uymak zorunda olacaktır:
- Sertifikasyon kriterleri uzmanlar tarafından belirlenmeli ve paydaşlar tarafından incelenmelidir,
- Mülkiyet, karar alma organları ve prosedürleri ve hedefler hakkındaki bilgiler şeffaf, kamuya açık, anlaşılması kolay ve ayrıntılı olmalıdır,
- Uyuşmazlıkların çözümü ve uygunsuzluk durumunda etiketlerin askıya alınması ve geri alınması için sistemler bulunmalıdır,
- Ayrıca, Üye Devletlerin yeni çevre etiketleri oluşturma hakları olmayacaktır. Tüm yeni planlar AB düzeyinde oluşturulmalıdır. Avrupa Komisyonu’nun üçüncü ülkeler tarafından geliştirilen yeşil etiketleri onaylaması gerekecek ve özel operatörler tarafından oluşturulan yeşil etiketlerin bir AB ülkesinden onay alması gerekecektir.