Möbius döngüsü, nasıl sunulduğuna bağlı olarak geri dönüştürülebilirliği veya geri dönüştürülmüş içeriği ifade eden bir çevre etiketidir. Kullanımını hiçbir resmi kurum düzenlememekte olup gönüllü olarak ambalajlarda kullanılabilir. Sembol, bir üçgen oluşturan üç bükülmüş takip okundan oluşmaktadır. Sembol, Avrupa Birliği ve Birleşik Krallık’ta piyasaya arz edilen ürünlerde yüzdeli veya yüzdesiz bulunabilmektedir. Yüzdesiz sembol ambalajın geri dönüştürülebilirliğini belirtirken, yüzdeli sembol ise ambalajın içerdiği geri dönüştürülmüş malzeme miktarının toplam bileşime oranı hakkında bilgi verir.
Güncellenen ICC Sorumlu Çevresel Pazarlama İletişimi Çerçevesi ve Avrupa Komisyonu’nun Çevresel İddiaların Değerlendirilmesine İlişkin Kılavuzlarına göre, Möbius döngüsünün bilgilendirici bir ifadeyle birlikte kullanılması tavsiye edilmektedir(“geri dönüştürülebilir”, “x” (uygun niteleyiciler) veya % geri dönüştürülmüş içerik”). Sembolün ürün ve/veya ambalajla ilgili olup olmadığı ayrıca belirtilmelidir. Sembolün yanında “geri dönüştürülebilir” iddiası yer aldığında, tüketicilerin/toplulukların yaklaşık %60’ının geri dönüşüm tesislerine erişimi olmadığı durumlarda bu iddianın değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu nedenle, “Geri dönüşüm yaygın değildir – yerel olarak gerekli kontrolleri sağlayınız.” veya “Geri dönüşüm tesisleri sınırlıdır – yerel olarak gerekli kontrolleri sağlayınız.” gibi ifadeler ile sembolün desteklenmesi tavsiye edilmektedir. Ürün teknik olarak geri dönüştürülebilir olsa dahi, satıldığı yerde toplama veya geri dönüşüm tesisleri bulunmadığından hiçbir zaman geri dönüştürülemeyeceği durumlarda, geri dönüştürülebilirlik konusunda iddialarda bulunulmamalıdır.
Aşağıda möbius döngüsü sembolünün kullanımına ilişkin birkaç örnek sunulmuştur.
- Alüminyum bir ambalaj üzerinde, ambalajın %30 oranında geri dönüştürülmüş malzeme içerdiğini belirten “%30” ifadesi ile birlikte bir Möbius döngüsü bulunmaktadır. Ancak sembolün alüminyum malzemeden yapılmış primer ambalaja mı ambalajın yer aldığı kutuya mı işaret ettiği bu kullanımda anlaşılmamaktadır. Bu durumda, sembol için daha uygun bir boyut ve konum seçilmesi gerekmektedir. Örneğin sembolün kutu ile ilgili olduğunu ifade eden daha küçük bir sembol eklenebilir ya da sembolle birlikte “geri dönüştürülmüş karton” gibi niteleyici bir ifade kullanılabilir.
- Bir ambalajın yalnızca malzemenin geri dönüşüm tesisine alınması ve tüketici tarafından kullanılıp atılmasından sonra yeniden işlenebilmesi söz konusu ise “geri dönüştürülebilir” olduğu iddia edilebilir. Malzeme için verilmek istenen mesaj malzemenin birkaç kez kullanılabileceği yönünde ise uygun iddia “yeniden kullanılabilir”dir; “geri dönüştürülebilir” olarak belirtilmesi uygun değildir.
- Plastik şişelerin yalnızca toplama tesislerinin veya programlarının bulunduğu alanlarda “geri dönüştürülebilir” olduğu iddia edilebilir. Bir malzeme geri dönüştürülebilir olmasına rağmen tüketicinin geri dönüşüm tesisine erişimi yoksa böyle bir iddia yetersiz olacaktır. Üretici yine de ürünü benzer ancak geri dönüştürülemeyen ürünlerden ayırmak için ürünün geri dönüştürülebilirliğini belirtmek isterse, bunu geri dönüştürülebilirliğine ilişkin sınırlamaların bildirilmesini sağlayarak yapabilir.
- Bir metal endüstrisinde, yeniden öğütülmüş parçalar hammadde olarak sürece yeniden entegre edilirken, bu tür malzemelerin yeniden kullanımı onu üreten aynı süreç içinde yapıldığından “geri dönüştürülmüş içerik” iddiasında bulunulmamalıdır.
- İade şişeleri (depozitolu veya depozitosuz) yeniden işlenmeden amacına uygun olarak kullanıldıkları için “geri dönüştürüldüğü” iddia edilemez. Ancak şişeler toplanıp yeniden işlenerek yeni şişeler üretildiğinde bunların “geri dönüştürüldüğü” iddia edilebilir.
Möbius Döngüsüne Eşlik Eden Bilgilendirici İfadelerin Doğrulanması
Avrupa Birliği
Şu anda, Avrupa pazarına yönelik ürünler için Möbius Döngüsü, beraberindeki bilgilendirici ifadelerle birlikte kullanıldığında belirli ülkeler (İtalya ve İspanya gibi) dışında zorunlu değildir. Yalnızca, ambalajın geri dönüştürülebilir olduğuna veya geri dönüştürülmüş malzemelerden yapılmış olduğuna dair kanıta sahip olmak koşuluyla kullanımı uygun bulunmaktadır. Ayrıca Möbius döngüsünün UNI EN ISO 14021’de belirtilen gerekliliklere göre kullanılması ve tasarlanması tavsiye edilmektedir. Ancak şu anda yayınlanan “Yeşil İddialar” Direktifi teklifine göre çevresel iddialar kanıtlanması ve açıkça iletilmesi zorunlu hale gelmiştir. Tüm Üye Devletler, çevresel iddiaların doğruluğunun, iletilmesinin ve uygunluğunu doğrulamak için ortak prosedürler oluşturacaktır. Yeşil iddiaların doğrulanması ve iletilmesi, yeşil iddia kamuya açıklanmadan veya etiket sergilenmeden önce üçüncü taraf doğrulamasına tabi olacaktır. Üye Devletler, ürünlerin pazarlanmasına ilişkin akreditasyon ve piyasa gözetimi gerekliliklerini belirleyen 765/2008 sayılı Yönetmelik uyarınca bağımsız doğrulayıcılar (üçüncü taraf uygunluk değerlendirme akreditasyonuna sahip kuruluşlar) atayacaktır. “Değerlendiriciler”, iddianın doğrulamasını gerçekleştirdikten sonra, bir uygunluk sertifikası düzenleyecektir. Bu sertifika AB genelinde tanınacak, Üye Devletler arasında İç Pazar Bilgi Sistemi aracılığıyla paylaşılacak ve şirketlerin bu iddiayı iç pazardaki tüketicilere yönelik ticari iletişimde kullanmalarına olanak tanıyacaktır. Geri dönüştürülebilirlik ve geri dönüştürülmüş içerik iddialarıyla ilgili olarak Komisyon, daha sonraki bir aşamada devredilen tasarrufları kabul ederek daha fazla eylemde bulunmayı ve bunların açık bir şekilde iletilmesi ve doğrulanması için kriterleri daha da belirlemeyi beklemektedir.
İtalya
CONAI’nin 3 Eylül 2020 tarihli ve 116 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnameyi temel alan Gönüllü Çevre Etiketleme Yönergeleri‘ne göre, ambalajın Möbius döngü sembolünü taşıması ve geri dönüştürülebilir olarak beyan edilmesi için UNI EN ISO13430’a uygun olması ve beyan UNI EN ISO 14021 uyarınca yapılmalıdır. Benzer şekilde, Möbius döngü sembolünü kullanmak ve ambalajın geri dönüştürülmüş malzeme içeriğini beyan etmek için beyanın UNI EN ISO 14021 uyarınca yapılması gerekir. Metodoloji için referans standart Ambalajdaki geri dönüştürülmüş malzeme içeriğinin izlenmesi CEN CR 13504:2000’dir. Bu tür beyanların daha fazla güvenilirliğini sağlamak için bu iddialar akredite bir sertifikasyon kuruluşu tarafından doğrulanabilir ve sertifikalandırılabilir (zorunlu değildir). Accredia web sitesinde akredite kuruluşların ve laboratuvarların listelendiği bir veri tabanına ulaşmak mümkündür.
İspanya
Ambalaj ve Ambalaj Atıklarına ilişkin 1055/2022 sayılı Kraliyet Kararnamesi‘ne göre, ambalajın geri dönüştürülebilirliği ve geri dönüştürülmüş içerik malzemesine ilişkin bilgiler uygun şekilde kanıtlanmalıdır. 1 Ocak 2025’ten itibaren geri dönüştürülebilir ambalajlarda geri dönüştürülebilirlik yüzdesi mutlaka belirtilmelidir. Bu bilgilerin ambalaj üreticileri ve ürün üreticileri dışındaki akredite kuruluşlar tarafından denetlenebilir ve belgelenebilir bir değerlendirme yoluyla elde edilmesi gerekmektedir. Ayrıca, 1 Ocak 2025’ten itibaren ambalajların, içerdikleri geri dönüştürülmüş malzeme yüzdesini gösterecek şekilde işaretlenmesi gerekecek. Bu bilgilerin, UNE-EN 15343:2008 standardı veya onun yerine geçen diğer standartlar kapsamında sertifikasyon verebilmesi için akredite bir kuruluş tarafından sertifikalandırılması gerekir.
Birleşik Krallık
Birleşik Krallık’ta satılan ürünler için, Birleşik Krallık Reklam Standartları Otoritesi (ASA) tarafından yakın zamanda yayınlanan “The environment: misleading claims and social responsibility in advertising” kılavuzuna göre, çevresel iddialar (“geri dönüştürülebilir” ve ” geri dönüştürülmüş malzeme içeriği”) kanıtlarla desteklenmelidir.