Avrupa Birliği, sürdürülebilir kalkınma geçişini desteklemek amacıyla dijitalleşmenin potansiyelinden yararlanmaktadır.
Dijital ürün pasaportu, tüketicilere ürünlerin dayanıklı, güvenilir, yeniden kullanılabilir ve tamir edilip bakımının kolay hale getirilmesi için gerekli bilgileri sunmayı amaçlamaktadır. Dijital ürün pasaportu, bir ürünle ilgili belirli bilgileri içeren bir veri setidir ve bu verilere bir veri taşıyıcı (örneğin bir QR kod) aracılığıyla erişilebilir.
Dijital Ürün Pasaportu Hangi Yönetmeliğin Bir Parçasıdır?
Dijital ürün pasaportu, 2022 yılında yayımlanan Sürdürülebilir Ürünler için Ecodesign Yönetmeliği (ESPR) Teklifi kapsamında yer almaktadır. Bu teklif, şu anda Avrupa Konseyi ve Avrupa Parlamentosu tarafından müzakere edilmektedir.
Dijital Ürün Pasaportu Nasıl Çalışır?
Önerilen düzenleme, fiziksel ürünler dahil olmak üzere bileşenler ve ara ürünler için geçerli olacaktır. Ancak bazı ürünler ESPR kapsamının dışındadır:
- Gıda
- Yem
- İnsan ve veteriner kullanımı için tıbbi ürünler
- Bitkiler vb.
Tüm bunların yanı sıra, oyuncaklar, elektronik ürünler, inşaat ürünleri, kişisel koruyucu ekipman (PPE), denizcilik ekipmanları, makine ekipmanları gibi pek çok ürün dijital ürün pasaportuna sahip olmak zorunda olacaktır. En önemlisi, dijital pasaport hem AB içinde üretilen hem de AB’ye ithal edilen ürünleri kapsayacaktır.
Dijital Ürün Pasaportunun Temel Gereklilikleri
- Erişim: Pasaport, serbestçe erişilebilir olmalıdır.
- Sorumlu Kişi: Pasaportun oluşturulmasından sorumlu ekonomik operatör (veya onların yetkilendirdiği başka operatörler), pasaportun içindeki verileri saklamalıdır.
Dijital Ürün Pasaportunun Sağladığı Avantajlar
Dijital ürün pasaportu, ürünlerin kullanılabilirliği ve dayanıklılığını artırmakla kalmaz, üreticilere birçok fayda sağlar:
- Pazar sonrası izlenebilirlik, geri çağırma yönetimi ve olay raporlamasının iyileştirilmesi.
- Ürünlerin tamir edilebilirliği ve döngüselliğinin artırılması.
- Son kullanıcılar veya tüketicilerle iletişimin geliştirilmesi.
- Ürünle ilgili bilgilerin daha kolay paylaşılması (örneğin, dijital kullanım talimatları ve garanti bilgileri).
Bu pasaport, AB’nin daha sürdürülebilir ve döngüsel bir ekonomi hedefine ulaşmasında önemli bir araç olarak görülmektedir.
Dijital Ürün Pasaportunda Yer Alması Gereken Unsurlar
Sürdürülebilir Ürünler için Ecodesign Yönetmeliği (ESPR) Taslağının III. Bölümü, dijital ürün pasaportunun özelliklerini ve gerekliliklerini ele almaktadır. Genel olarak, bir dijital ürün pasaportunda şu unsurlar yer almalıdır:
- Ürün Modeli, Parti Numarası veya Ürün Maddesi
- Ürünün model, parti veya bireysel seviyede tanımlanmasını sağlayan bilgiler.
- Benzersiz Ürün Tanımlayıcısına Bağlantı
- Veri taşıyıcı (örneğin bir QR kod) aracılığıyla ürüne özgü bir tanımlayıcıyla bağlantı.
- Veri taşıyıcı, doğrudan ürünün kendisinde, ambalajında veya ürüne eşlik eden dokümantasyonda (örneğin kullanım talimatlarında) gösterilmelidir.
- Okunabilir ve Aranabilir Format
- Tüm bilgiler, birbirleriyle uyumlu bir formatta (inter-operable), makine tarafından okunabilir (örneğin; telefonla QR okutmada doğru ve uyumlu yönlendirme), yapılandırılmış ve aranabilir olmalıdır.
Temel Kavramlar
1. Benzersiz Ürün Tanımlayıcı
- Ürünü diğerlerinden ayırt etmek ve tedarik zinciri boyunca izlenebilirliği sağlamak için kullanılan bir karakter dizisi.
2. Veri Taşıyıcı
- Dijital ürün pasaportuna erişimi sağlayan bir araç (örneğin bir QR kod veya filigran).
- Veri taşıyıcı, ürünün üzerinde, ambalajında veya ürüne eşlik eden dokümantasyonda yer almalı ve ürünün tüm yaşam döngüsü boyunca erişilebilir olmalıdır.
- Bazı ürünlerin boyutu veya kullanımına bağlı olarak istisnalar olabilir.
- Veri taşıyıcı ve benzersiz ürün tanımlayıcı, ISO/IEC 15459:2015 standardına uygun olmalıdır.
3. Pasaport Kaydı (Registry)
- Ürün pasaportunda yer alan tüm bilgiler, Avrupa Komisyonu tarafından oluşturulan ve sürdürülen bir kayıt sisteminde saklanacaktır.
- Bu kayıt, şu avantajları sağlar:
- Pasaportun doğruluğunu doğrulama,
- Pazar gözetimi ve gümrük kontrollerinin etkinliğini artırma,
- Ekonomik operatörler için aşırı idari yüklerin önlenmesi.
Gelişmeler ve Gelecek Adımlar
Dijital ürün pasaportu, sürdürülebilirlik ve döngüsellik hedeflerine katkıda bulunurken, tedarik zinciri boyunca ürünlerin izlenebilirliğini ve güvenliğini artıracaktır.
Dijital ürün pasaportu ile ilgili düzenleme metni henüz nihai değildir. ESPR ile ilgili güncellemeler ve gelişmelerin önümüzdeki günlerde yayınlanması beklenmektedir.