AB’de kozmetik ürünlerde çevresel iddiaları açıkça düzenleyen bir yasa bulunmamaktadır. “Ulusal yetkili makamlar, yalnızca mevcut AB tüketici yasasının, yani Haksız Ticari Uygulamalara İlişkin 2005/29/EC Direktifinin vaka bazında uygulanması temelinde tüketicilere yönelik yanıltıcı buldukları çevresel iddiaları yasaklayabilmektedir.
Reklam Standartları Kurumu (ASA), Birleşik Krallık’ta bulunan reklamlar için düzenleyici organdır. ASA, Reklamcılık kodlarını ihlal eden bir reklam hakkında şikayet alındığında araştırma yapmaktan sorumludur. Ayrıca, kuralların uygulanmasını ve bunlara uyulmasını sağlamak için piyasayı izlemekten sorumludur.
Ocak 2022’de Birleşik Krallık Reklam Standartları Kurumu (ASA) çevresel iddialarla ilgili üç karar almıştır. Bu kararlar kozmetik ürünleri direkt olarak ilgilendirmese de bu haberin yaygınlaştırılması önem arz etmektedir. İleriki dönemlerde kozmetik ürünler konusunda da benzer iddialar için ilgili kararlar uygulanabilir.
Birleşik Krallık Çevre İddiaları Üzerine Üç Yeni Karar
Ocak 2022’de Birleşik Krallık Reklam Standartları Kurumu (ASA) çevresel iddialarla ilgili üç karar almıştır. Bu kararlar kozmetik ürünleri direkt olarak ilgilendirmese de bu haberin yaygınlaştırılması önem arz etmektedir. İleriki dönemlerde kozmetik ürünler konusunda da benzer iddialar için ilgili kararlar uygulanabilir.
Reklam Standartları Kurumu (ASA) nedir?
Reklam Standartları Kurumu, Birleşik Krallık’ta bulunan reklamlar için düzenleyici organdır. ASA, Reklamcılık kodlarını ihlal eden bir reklam hakkında şikayet alındığında araştırma yapmaktan sorumludur. Ayrıca, kuralların uygulanmasını ve bunlara uyulmasını sağlamak için piyasayı izlemekten sorumludur.
Bunlara ek olarak, Eylül 2021’de Birleşik Krallık Rekabet ve Piyasalar Kurumu (CMA), üreticilerin çevresel iddialarda bulunmalarına yardımcı olmak için bir Kılavuz yayınlamıştır.
Belgede, CMA aşağıdaki ilkeleri belirlemiştir:
İddialar;
- Gerçek ve doğru olmalıdır;
- Açık ve net olmalıdır;
- İlgili önemli bilgileri atlamamalı veya gizlememelidir;
- Karşılaştırmalar adil ve anlamlı olmalıdır;
- Ürün veya hizmetin tüm yaşam döngüsünü dikkate almalıdır;
- Kanıtlanabilir olmalıdır. (CMA, 2021).
Yukarıdaki ilkeler göz önüne alınarak ASA tarafından alınan 3 karar aşağıda incelenmektedir.
- Vaka
İlk vaka, “%100 geri dönüştürülmüş ve çevre dostu kapaklı geri dönüştürülebilir” şişede olduğu iddia edilen bir içecek ürünüyle ilgilidir. Gerçekten de şişenin kendisi geri dönüştürülmüş plastikten yapılmıştır ancak kapak ve etiket kısmında kullanılan malzeme geri dönüştürülebilir değildir.
ASA, ortalama bir kullanıcının tüm şişe bileşenlerinin geri dönüştürülmüş malzemeden üretildiğini anlayacağı için iddianın yanıltıcı olduğu sonucuna varmıştır.
Aynı zamanda ASA, “çevre dostu kapak” ve “doğa dostu” iddialarını yanıltıcı olarak değerlendirdi. Bu iddialar ASA tarafından bütün bir çevresel faydayı ima eden mutlak bir iddia olarak sınıflandırılmıştır. Ürün bu iddiaları tamamıyla karşılamadığı için uygun bulunmamıştır.
İddia edilen çevresel faydanın spesifik olarak belirtilmesi gerekliliği vurgulanmıştır.
2. Vaka
İkinci karar, bir içecek ürününün “%100 geri dönüştürülmüş” olarak tanıtıldığı bir posterle ilgilidir. İddiada, ek spesifikasyonla bağlantılı bir yıldız işareti bulunmaktadır. Ek spesifikasyonda “Geri dönüştürülmüş plastikten yapılmış şişe (kapak ve etiket hariçtir)”. İfadeleri bulunmaktadır.
ASA, kararında, ek spesifikasyonun reklamın sol alt köşesinde çok küçük bir metinle yazıldığı ve bu nedenle gözden kaçabileceği için iddianın yanıltıcı olduğu sonucuna varmıştır.
Ayrıca ASA, “ürün ambalajlarının, kriterleri karşılamayan bileşenler içerdiği durumlarda %100 geri dönüştürülmüş malzemeden yapıldığını ima etmemeleri” gerektiğini hatırlatmıştır (ASA, 2022).
3. Vaka
26 Ocak 2021’de ASA, çeşitli çevresel faydaları olduğu iddia edilen bir yulaf içeceğinin reklamlarıyla ilgili bir karar yayınlamıştır. ASA kararı şunları vurgulamaktadır:
- Bir iddia sadece markanın belirli ürünleriyle ilgiliyse, reklamda bunu açıkça belirtmesi gerekir;
- Genel bilimsel iddialar, tek bir uzmanın görüşüne değil, bilimsel fikir birliğine dayanmalıdır;
- Karşılaştırmalar ve yüzdeler ayrıntılı olmalıdır.
AB’de Çevresel İddialar ile İlgili Güncel Durum
AB’de kozmetik ürünlerde çevresel iddiaları açıkça düzenleyen bir yasa bulunmamaktadır. “Ulusal yetkili makamlar, yalnızca mevcut AB tüketici yasasının, yani Haksız Ticari Uygulamalara İlişkin 2005/29/EC Direktifinin vaka bazında uygulanması temelinde tüketicilere yönelik yanıltıcı buldukları çevresel iddiaları yasaklayabilmektedir.
Şu anda, kozmetik iddialar – çevresel iddialar da dahil olmak üzere – 655/2013 Sayılı Komisyon Tüzüğü (AB) tarafından belirlenen ortak kriterlere (aşağıda belirtilmiştir.) uygun olmalıdır:
- Yasal uygunluk kriteri
- Doğruluk kriteri
- Kanıtsal destek kriteri
- Dürüstlük kriteri
- Adillik kriteri
- Bilgilendirilmiş karar verme kriteri
Kasım 2020’de Avrupa Parlamentosu yeşil yıkamayla (greenwashing*) mücadelenin aciliyetini vurgulayan bir kararı kabul etmiştir. Bu bağlamda, Avrupa Komisyonu, şirketlerin çevresel iddialarını ürün ve kuruluşun çevresel ayak izi yöntemlerine dayalı olarak kanıtlamalarını gerektirecek iki yasal düzenlemeyi kabul etmeyi planlamaktadır. Bu sayede tüketicilerin satın alma kararlarını bilinçli olarak almaları sağlanabilecektir. Başlangıç Etki Değerlendirmeleri 2020 yazında yapılmış ve yasal tekliflerin 2022’nin ikinci çeyreğinde yapılması beklenmektedir.
*Greenwashing (Yeşil Yıkama): Bir ürünün, markanın ya da kurumun çevreciymiş gibi sunulması, asılsız çevreci iddialarla yanıltıcı reklamların yapılması, bu iddiaların pazarlama iletişimi faaliyetlerinde ve hatta ürün ambalajlarında yer alması olarak ifade edilmektedir. Örneğin, bir ürünün içeriğindeki maddelerin sadece bazıları “doğal”, “organik” ya da “çevre dostu” olarak nitelendirilebilirken, ürünün tamamının bu şekilde etiketlenmesi bu tanıma girmektedir.