Parfümler, hoş bir koku vermek, bazı bileşenlerin doğal kokusunu maskelemek ve ürünü kullanma deneyimini geliştirmek için çok çeşitli ürünlerde kullanılan doğal veya sentetik uçucu yağlar veya aroma bileşikleridir. Çok sayıda araştırma, kokuların ruh hali üzerinde olumlu bir etkisi olduğunu doğrulamaktadır. Kokular, karmaşık fikirleri ileterek ruh hali yaratır; temizlik, tazelik veya yumuşaklık sinyali verir; stresi azaltır ve çekiciliği tetikler. Kokular binlerce yıldır zevkle kullanılır ve kişinin bireyselliğine, özgüvenine ve kişisel hijyenine katkıda bulunur.
Tüketici araştırmaları, kokunun, tüketicinin belirli bir kozmetik veya kişisel bakım ürünü tercihini etkileyen önemli bir faktör olduğunu göstermektedir. Bunun nedeni, kişinin koku alma duyusunun, hafızanın ve duyguların depolandığı beynin limbik sistemine doğrudan bağlı olması olabilir. Çoğu zaman, pazarlamacıların iyi bildiği gibi, belirli bir koku, ürün kimliği ve kabul edilebilirliği ile güçlü bir şekilde ilişkilendirilir. Bir düşünün: Bir satın alma seçimi yapmadan önce bir ürünü ne sıklıkla açıp kokladınız?
Koku Kimyası
Parfüm ve koku bilimi, bitki ve hayvan kaynaklarından bileşenlerin orijinal izolasyonundan, benzersiz yeni malzemelerin hazırlanmasına izin veren sofistike bir bilime ve hem bileşimi hem de kalitesini kontrol etmek için hassas yöntemlere kadar yıllar içinde önemli ölçüde ilerlemiştir. Parfüm yaratımı, sanatsal bir vizyon ile koku maddelerinin kimyalarını ve dinamiklerini bir arada anlayan bir anlayışla birleştirir; bu kısa incelemede keşfedilemeyecek kadar ayrıntılıdır.
Bir koku formüle ederken, kokusunun gücü, bileşenlerin birbiriyle uyumluluğu, ışık ve ısıya karşı kararlılığı ve hatta ürün ambalajı ile etkileşimi dahil olmak üzere birçok faktör dikkate alınmalıdır. Cilde uygulandıktan sonra bileşenlerin özelliklerini dikkate almak da önemlidir. Bazı koku bileşenleri hızla buharlaşırken diğerleri ciltte daha uzun süre kalır. Bu özelliklerin zaman içindeki etkileşimi, istenen nihai etkiyi elde etmek için önemlidir ve estetik açıdan hoş bir ürün verir.
Güvenlik ve Düzenleme
Kozmetiklerdeki koku bileşenleri, diğer kozmetik bileşenlerle aynı güvenlik gerekliliklerini karşılamalıdır; yani, etiketli talimatlara göre veya geleneksel olarak kullanıldıkları şekilde tüketici kullanımı için güvenli olmalıdırlar. Bu, koku üreticilerinin ve kokuları uygulayan şirketlerin ciddiye aldığı bir sorumluluktur. Koku bileşenlerinin güvenliği, Uluslararası Koku Derneği (IFRA) tarafından yürütülen kapsamlı bir program tarafından değerlendirilir. 1973’ten beri yürürlükte olan bu program, iyi üretim uygulamaları için tavsiyeler ve koku içeriğine ilişkin yönergeler sağlayan bir Uygulama Kuralları (Kodlar) ve güvenlik değerlendirmesi; belirli koku malzemelerinin kullanımını sınırlayan veya yasaklayan güvenlik standartlarını içerir.
IFRA güvenlik incelemesinin sonuçları, koku formüle edicilere ve kullanıcılara ürün güvenliğini sağlama konusunda kritik rehberlik sağlayan IFRA Uygulama Kuralları’nda yayınlanmıştır. IFRA, bilimsel bir araştırma yürüten Koku Materyalleri Araştırma Enstitüsü’nün (RIFM) bulgularına dayanan bilgilerini yayınlar. RIFM, koku bileşenlerinin güvenlik verilerini oluşturmak ve değerlendirmek amacıyla 1966 yılında kurulmuş, kar amacı gütmeyen, bilimsel bir enstitüdür. Enstitü, bilimsel verileri toplar ve analiz eder, test etme ve değerlendirme ile uğraşır, bilgi dağıtır, resmi kurumlarla işbirliği yapar ve koku bileşenlerinin kullanımıyla ilgili tek tip güvenlik standartlarını teşvik eder.
Bir ürün etiketi üzerindeki açıklama açısından, bir ürüne eklenen koku bileşenleri veya karışımlar tipik olarak koku veya parfüm terimi ile belirtilir. Çok az sayıda koku, bunları içeren malzemeleri belirtir, çünkü bu bilgiler son derece korunmuştur ve tescillidir. Bununla birlikte, açıklama eksikliği, tüketicilerin bir üründeki tüm bileşenlerin tam olarak farkında olmadığı anlamına gelir ve bu, bazı kullanıcılar için endişe kaynağı olabilir. Bu nedenle AB, belirli bir eşiği aşan miktarlarda bulunduklarında adlarının ürün etiketinde görünmesi gereken en yaygın 26 koku alerjeninin bir listesini çıkarmıştır. Bu sayede hassas kullanıcılar ürünü kullanmaktan kaçınabilir. İlişkili olarak, bazı koku malzemeleri, alerjiler ve hassasiyetlere ek olarak potansiyel üreme ve gelişimsel toksisite için işaretlenmiştir. Bununla birlikte, IFRA, koku bileşimlerinde bu malzemelere kesinlikle izin vermemektedir.
Koku Dili Astarı
Belirtildiği gibi, ticari parfümlerin kesin formülleri gizli tutulur. Aslında, geniş çapta yayınlansalar bile, o kadar uzun ve karmaşık kimyasal isimlerin egemenliğinde olacaklar ki, genel tüketiciye rehberlik etmek için çok az işe yarayacaklardır. Bununla birlikte, koku uzmanları, kokuların bileşenlerini ve kökenlerini tanımlama ve tanımlama konusunda oldukça yeteneklidir. Bir kokuyu tanımlamaya başlamanın en pratik yolu, ait olduğu kokunun veya “ailenin” notalarına göre yapmaktır.
Sentetik kaynaklar: Doğal ürünler yüksek talep görsede, birçok modern koku, benzersiz kokular sağlayan sentezlenmiş kokuları da içerir. Örneğin, calone, çağdaş parfümlerde yaygın olarak kullanılan taze, ozonlu ve metalik bir deniz kokusu verir.
Sentetik aromatikler, doğal kaynaklardan kolayca elde edilemeyen alternatif bir bileşik kaynağı olarak da kullanılır. Örneğin, linalool ve kumarin, terpenlerden ucuz bir şekilde sentezlenebilen doğal olarak oluşan bileşiklerdir. Ek olarak, salisilatlar gibi orkide kokuları genellikle bitkilerden elde edilmez, bunun yerine çeşitli orkidelerde bulunan kokulu bileşiklere uyması için sentetik olarak oluşturulur. Açık ara en yaygın kullanılan sentetik aromatiklerden bazıları beyaz misklerdir. Bu malzemeler her türlü ticari parfümde bulunur ve orta notalara nötr bir arka plan görevi görür. Bu miskler, yıkanan giysilere kalıcı, “temiz” bir koku vermek için çamaşır deterjanlarına büyük miktarlarda eklenir.
Koku yapısı: Bir kokunun formülasyonu için tek bir doğru teknik olmamasına rağmen, nasıl yapılacağına dair genel kurallar vardır. Bu genellikle, uyumlu bir koku akordu oluşturmak için üç koku grubunun birbiri üzerine inşa edildiği bir koku “piramidi” olarak tanımlanır.
Her ne kadar biz gözle görülemediği için parfümleri “soyut” olarak tanımlasak da, onlar aslında muhtelif kimyasal koku moleküllerinin bir araya gelmesinden oluşurlar. Bu moleküllerin ne ağırlıkları ne de kuvvetleri birbirlerine benzemez. Bir kısmı daha hafif olduklarından daha çabuk havaya karışırlar, bu nedenle de onları daha önce algılarız. Bir kısmı ise moleküler ağırlıkları gereği bu havaya karışma süresini uzatır ve daha geç ortaya çıkarlar.
Bu durumu çizime döksek, ortaya bir piramit şekli çıkar. Bu piramidin en üst noktası, daha hafif moleküller, yani hemen havaya karışan ve ilk anda algıladığımız moleküllerden oluşur. Bu üst bölüme “üst notalar” denir. Üst notalar genellikle meyvemsi kokulardan oluşur. Bu üst notalara ilişkin algımız, genelde 10-15 dakika ile sınırlıdır ve parfümü sıkıp da sokağa çıkıncaya kadar zaten etkilerini kaybederler. Bir başka deyişle, bu notalar sadece “açılış” yaparlar ancak satın alma kararını verdiğimiz zaman dilimine rastladıkları için ticari olarak çok önemlidirler.
Devam edelim: piramidimizin ikinci katmanında biraz daha geç havaya karışan çiçeksi veya aromatik kokular vardır. Bir parfümör parfümü formüle ederken hedef aldığı esas odak bu ikinci katman, yani “kalp notaları”dır. Parfümün karakteri, onu farklı ve beğenilir kılan bölüm, bu katmanın içinde gizlidir. Bu katmana “kalp” adı verilmesinin sebebi de budur ve bir parfüm alırken doğru algıya ulaşmak için aslında biraz süre geçirip kalp notaları algılamalı, satınalma kararımızı da ondan sonra vermemiz gerekir.
Üçüncü ve tabanda yer alan katmana ise “baz notalar” denir. Burada yer alan moleküller, ağırlıkları en fazla olan moleküllerdir. Genelde sürüldükten 2 saat sonra ortaya çıkarlar ve kaybolana dek de algımıza yapışırlar. Görevleri, üst ve kalp notalara bir nevi altlık oluşturmak, parfümün genel kokusal profili bozmadan kalıcılığını desteklemektir.
Her parfüm, bu piramidin her bir katmanı içinde yer alan onlarca farklı tekil notadan oluşur. Bu nedenle herhangi bir yazılı medyada parfümünüzün tanımını okurken, “meyve, çiçek ve odun” veya ” şeftali, gül, amber” kelimelerini bir arada görürüz.
Peki, biz bu notaların bazılarını daha çok sevebilir ve diğer notaların varlığını işin içine katmadan onları tek olarak algılamak isteyemez miyiz? Elbette isteyebiliriz. İyi de, bu tekil notalara kolayca ulaşabilir miyiz? Maalesef hayır, zira parfüm dünyası daha çok soyut ve karmaşık parfümlerden oluşur ve böyle bir tekil nota talebiniz varsa biraz “marjinal” kalırsınız. Parfüm dünyası da bir endüstri olduğundan, kendince haklı olarak, daha fazla satış yakalamak için marjinal tüteticiden çok genel kullanıcıya hitap eder. Bu nedenle tekil bir nota gibi kokan, yani sadece elma, sadece müge, sadece mandalina, sadece ylang ylang gibi kokan bir parfüme ulaşabilmek ve edinebilmek oldukça zordur. Oysa tekil notalar da kendi başlarına kullanılabilirler, bunda hiçbir teknik engel yoktur. Hatta birden fazla tekil nota edinip, bunları üstüste sıkabilir (buna “layering” denir), başkasındakine benzemeyen bir kokuya sahip olarak sosyal ortamlar içine de girebilirsiniz.
Koku ile Formülasyon
Kozmetiklere ve cilt bakımına koku eklemek, binlerce olmasa da yüzlerce yıldır yaygın bir uygulamadır. Belirtildiği gibi, duygulara dokunabilir, örneğin neşe, esenlik ve güven duygularını uyandırabilir, bir lüks veya kişilik duygusu ekleyebilir. Günümüzün doğal ürünlere yönelik tüketici talebine uygun olarak daha “doğal” bir izlenim yaratmak için de kullanılabilir. Çoğu zaman, belirli markalar “imza” kokularıyla tanınır. Formülü hazırlayanın da bildiği gibi, vücut spreyleri ve losyonlardan duş jellerine kadar çeşitli ürünleri içerebilen tek bir kokuyu tüm ürün serisine dahil etmek kolay bir iş değildir. Bunun nedeni, koku karışımının farklı ürün bazlarının kokusundan etkilenmesidir.
Aynı kokuyu tüm seriye ya da genel olarak bir ürüne vermek için yaratıcı formülasyon ve özel değerlendirmeler gerekir. Daha yüksek sıcaklıklar gerektiren ürünler, yani sıcak dökülen rujlar, kokuları kararsızlığa maruz bırakabilir; ve yağda çözünen kokular bazı ürünlerde daha iyi sonuç verirken, suda çözünen kokular diğerlerinde daha iyi sonuç verir. Bir kokunun kullanıldığı konsantrasyon, genel olarak çoğunlukla düşük seviyelerde olmasına rağmen, ürün tipine göre de değişecektir. Deneyimli ürün formüle ediciler, orijinal koku karakterini değiştirebilecek bitmiş formülasyonun formülasyon stabilitesi ve fizikokimyasal özellikleri faktörlerini hesaba katmayı bilirler.
Ester bazlı bir koku, örneğin, uzun süreli asidik bir ortamda esterlerin hidrolizi meydana gelebileceğinden, düşük pH gerektiren bitmiş ürünler için uygun olmayabilir. Bir kokunun, emülsiyonlar gibi alkolsüz formülasyonlara dahil edildiğinde orijinal aromatik özelliklerini kaybedebilir. Emülsiyondaki yağlı bileşikler, kötü kokuya neden olarak bozulmaya karşı hassas olabilir. Bununla mücadele etmek için askorbik asit, a-tokoferol ve arilbenzofuranon bileşikleri gibi antioksidanların eklenmesi bir çözüm olabilir.
Kozmetik endüstrisi ayrıca, belirli kimyalardan kaynaklanan hoş olmayan kokuları nötralize etmek veya maskelemek için koku kullanır; örnekler, tüy dökücülerdeki veya perma losyonlarındaki tioglikolik asidi içerir. Bu durumlarda, karakteristik kimyasal temel nota, daha güçlü, daha tolere edilebilir bir koku veren koku ile bastırılabilir.
Sonuç olarak, kozmetiklerdeki koku, insan ruhuna ve duygularına doğrudan bir bağlantı sağlar, kullanıcıyı bir enerji kıvılcımı ile motive eder veya onları rahat bir esenlik duygusuyla yatıştırır. Yapısı karmaşık olabilir ve ürünlere dahil edilmesi üstün kimya becerileri gerektirebilirken, tüketici için koku belki de en basit deneyimdir; ve en büyük etkiyi yaratır.